Η επόμενη μέρα είναι σήμερα!

Δύο ακριβώς χρόνια πριν επρόκειτο για κάτι άγνωστο, το οποίο εξελίσσονταν στην Κίνα. Όσοι λίγοι παρακολουθούσαν τα διεθνή παρατηρούσαν με απορία, ακόμη λιγότεροι αντιλαμβάνονταν τι μπορεί να έρχεται. Απλώθηκε σε όλο τον κόσμο, ήρθε και σε μας, πρόκειται για πανδημία. Πλέον, δεν υπάρχει τίποτα που δεν ξέρουμε, όσο κι αν αυτό μοιάζει απλουστευτικό. Ακόμη και το ότι δημιουργούνται μεταλλάξεις, ήταν από την αρχή γνωστό ότι θα συμβεί.

Τα παλιά χρόνια οι αερογενώς μεταδιδόμενες ασθένειες θέριζαν κυριολεκτικά, παρότι ο κόσμος ζούσε πιο αραιά και ο συγχρωτισμός στην καθημερινότητα ήταν ανύπαρκτος. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής βασίζεται στη μαζικότητα των όλων των δράσεων, των μετακινήσεων, της εργασίας, της διασκέδασης. Ο συγχρωτισμός κυριαρχεί σε όλες τις περιπτώσεις. Η ταχύτητα με την οποία εξελίσσονται όλες οι ανθρώπινες δράσεις, ιδίως οι μεταφορές, επιτρέπει σε ένα ιό να μεταδίδεται από τη μια άκρη της γης στην άλλη, σε ελάχιστες ημέρες και να απλώνεται παντού. Δύσκολα θα ορίσουμε μια δραστηριότητα του μέσου ανθρώπου που μπορεί να διεξαχθεί χωρίς να προϋποθέτει ή να προκαλεί συγχρωτισμό και επομένως μετάδοση της πανδημικής ασθένειας. Παρόλα αυτά, η πανδημία δεν προκάλεσε αφανισμό, χωρίς φυσικά να σημαίνει ότι περνάει ανώδυνα.

    Η πανδημία, ήρθε, όπως δείχνουν τα πράγματα για να μείνει. Δοκίμασε ως τώρα τον ορθολογισμό μας, το ένστικτο της επιβίωσής μας, την προσαρμοστικότητά μας. Θα δοκιμάσει αναπόφευκτα και τη μελλοντική μας ζωή. Είτε το αποδεχόμαστε, είτε όχι, συνιστά μια πραγματικότητα.

Ο ορθολογισμός μας δεν τα πήγε ως τώρα καλά. Αποδείχθηκε ότι μεγάλα τμήματα της κοινωνίας και στη χώρα μας και παγκοσμίως αδυνατούν να αντιληφθούν την πραγματικότητα. Αναλώθηκαν σε στατιστικές και θεωρίες για να υποβαθμίσουν το φαινόμενο, με αφελή στόχο να μη διαταράξουν τον τρόπο ζωής τους. Αδύνατο φυσικά, όπως και η εξέλιξη έδειξε. Κάποιοι κρύφτηκαν πίσω από δεισιδαιμονίες, αναδεικνύοντας πτυχές της προσωπικότητάς τους, που παρέμεναν κρυμμένες ως τώρα, ξαφνιάζοντας δυσάρεστα τον περίγυρό τους. Κάποιοι άλλοι αμφισβήτησαν τους επιστήμονες και τους ειδικούς επειδή δεν είχαν έτοιμες και ασφαλείς λύσεις για ένα ζήτημα που χθες δεν υπήρχε. 

Το ένστικτο της επιβίωσης επίσης δεν τα πήγε καλά. Είναι (θα έπρεπε να είναι) απολύτως απλό και κατανοητό στον οποιονδήποτε ότι ο ιός μεταδίδεται μέσω του αέρα. Δεν υπάρχει καμία λογική στο να αμφισβητείται το γεγονός αυτό. Όπως δεν υπάρχει καμία λογική στο να παραβλέπεται η αλήθεια και να αρνούνται πολλοί να αυτοπεριοριστούν για να ανακόψουν τη μετάδοση. Συνήθως τον άμεσο λογαριασμό πληρώνουν τα στενά περιβάλλοντα και οι ίδιοι οι απροσάρμοστοι. Είναι αδιανόητο να πεθαίνει ο συγγενής μας επειδή εμείς θέλουμε να πάμε βόλτα, όπως επίσης είναι αδιανόητο να αμφισβητούμε τον ειδικό, την ώρα που εμείς απλώς δεν ξέρουμε να γράψουμε το όνομά μας. Τον έμμεσο λογαριασμό τον πληρώνει η κοινωνία ολόκληρη. Οι ορθολογιστές και προνοητικοί θα αυτοπεριοριστούν περισσότερο από όσο χρειάζεται, για να αντισταθμίσουν τον κίνδυνο των απροσάροστων. Τούτο σημαίνει περισσότερη οικονομική δυσκολία από όσο χρειάζεται για πολύ περισσότερους από όσο χρειάζεται. Υποτίθεται ότι η πρόοδος έφερε γνώση, αποδεικνύεται όμως ότι η γνώση, τελικά, δεν μεταδόθηκε στις μάζες. Κι έτσι ανθούν οι δεισιδαιμονίες, οι ψεκασμοί  και οι παραλογισμοί, τα οποία αποδεικνύουν, κατ΄ ελάχιστον την αδυναμία μας να επιβιώσουμε.

Για προσαρμοστικότητα, ας μη μιλήσουμε. Και μόνο η δημόσια συζήτηση για τα μέτρα που λαμβάνει το κράτος μας και το κάθε κράτος, δείχνει το βαθμό πλαδαρότητας, σωματικής και πνευματικής, στον οποίο έχουμε περιέλθει. Όταν μας κυνηγήσει λύκος θα προφυλαχθούμε χωρίς να ανακράξουμε "τι κάνει το κράτος για να σκοτώσει το λύκο". Το θέμα βέβαια είναι, να αναγνωρίσουμε πρώτα ότι αυτό που έρχεται κατά πάνω μας είναι λύκος και όχι σκύλος που θέλει να παίξει. Ο άνθρωπος που έχει μάθει να παλεύει για να επιβιώνει δεν περιμένει από τους άλλους. Προσαρμόζεται πρώτα ο ίδιος και κατόπιν επιχειρεί να περιφρουρήσει και το περιβάλλον του. Είναι αφελές να ζητάμε καλύτερη περίθαλψη, όταν δεν κάνουμε όσα πρέπει για να μη κολλήσουμε. Είναι παράλογο να προβλέπουμε ότι θα γίνει αναστολή δραστηριοτήτων, ενώ ενοχλεί η μάσκα και την ίδια ώρα θέλουμε να πάμε "χύμα" στα μπουζούκια.

Οφείλουμε, προσγειωμένοι στην πραγματικότητα, να εντάξουμε την πανδημία στην καθημερινότητά μας και να συνεχίσουμε να ζούμε, όπως τα πράγματα επιβάλουν. Θα χάσουμε κάποιες από τις "ευκολίες" μας, αλλά τούτο είναι αμελητέο μπροστά στο τι έχουν περάσει οι προηγούμενες γενιές. Σε ελάχιστο χρονικό διάστημα έχουμε εμβόλιο, φάρμακα και κυρίως ελπίδα για περισσότερη και καλύτερη αντιμετώπιση της κατάστασης. Δεν περιμένουμε, αδύναμοι όπως οι παλιότεροι, να πεθάνουμε, επειδή κολλήσαμε. Ο τρόπος ζωής μας άλλαξε, αλλά δεν ανατράπηκε. Εξακολουθούμε να μπορούμε να κάνουμε σχεδόν τα πάντα, με μικρές τελικά προσαρμογές.

Είναι λάθος να ζητάμε "τη ζωή μας πίσω". Η ζωή όλων μας είναι μπροστά και πρέπει, το χρωστούμε στον εαυτό μας, να της δώσουμε τις καλύτερες δυνατές προοπτικές, με βάση την πραγματικότητα. Οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε αυτό που μας έλαχε, χωρίς γκρίνια. Δεν είναι πόλεμος, δεν είναι μετεωρίτης, δεν είναι κατακλυσμός. Έχει συμβεί στο παρελθόν και θα συμβεί και στο μέλλον. Οφείλουμε, στον εαυτό μας πρώτα, να μην παραιτηθούμε και ύστερα να κάνουμε, όπως οφείλαμε πάντα, την καλύτερη προσπάθεια για μας και τους αγαπημένους μας και για το σύνολο. Θα το οφείλαμε και χωρίς να υπάρχει πανδημία.

Η πανδημία έχει και μια πρωτόγνωρη, θετική, πτυχή: Μας επιβάλει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε να επιβιώσουμε αποκομμένοι από το σύνολο. Μας θυμίζει ότι η ατομική συμπεριφορά επιφέρει συνέπειες στο σύνολο, αλλά και το αντίστροφο: Το σύνολο, καθορίζει τη συμπεριφορά των μονάδων. Μπορεί να  καταστρέψει τις μονάδες, αν λειτουργήσει ως όχλος. 

Εν τέλει, η πανδημία επαναπροσδιορίζει τον πολιτισμό μας και εκ των πραγμάτων καταπιέζει τον άκρατο ατομισμό. Η αντιμετώπισή της είναι συλλογική προσπάθεια, έννοια την οποία είχαμε σε πολλές περιπτώσεις περιφρονήσει στο παρελθόν. Με άλλη διατύπωση, οι κοινωνίες αναπτύσσονται μόνο συντεταγμένα. Για να συμβεί τούτο, απαιτείται διαμόρφωση μιας διαφορετικής μέσης αντίληψης, η οποία, τελικά, θα επιβληθεί από την ίδια την πραγματικότητα, όσο και αν αντισταθούμε.

Για να πάρουμε τη ζωή μας πίσω, λοιπόν, απαιτείται να αποφασίσουμε να ζήσουμε διαφορετικά, όπως διαφορετικοί είναι πλέον οι καιροί. Στο χέρι μας είναι.

Καλά Χριστούγεννα !